Tu się wszystko zaczęło – Chiny
Za ojczyznę herbaty podaje się Chiny.
Legenda głosi, że chiński cesarz Shen Nung odpoczywał pod drzewem dzikiej herbaty, kiedy lekki wiatr poruszył gałęziami i kilka listków sfrunęło do wody, którą cesarz gotował. Napój zachwycił cesarza swoim smakiem i aromatem, a do tego wydał mu się niezwykle pokrzepiający. Zachwycony swoim odkryciem postanowił podarować owe drzewo, które nazwał „cha” ludziom. W ten właśnie sposób została „odkryta” herbata. Było to w 2737 roku p.n.e.
Do III n.e. wieku napój herbaciany traktowany był jako lek lub środek wzmacniający organizm i sporządzany był ze świeżych liści. Dopiero później zaczęto liście suszyć. Około V wieku n.e. herbata stała się w Chinach napojem powszechnym.
Herbaciana ekspansja
Z czasem powstawać zaczęły coraz większe plantacje krzewów herbacianych nie tylko w Azji, ale też w innych zakątkach świata. Herbata powoli, acz konsekwentnie zaczęła zdobywać podniebienia i serca ludzi na całym świecie.
Współcześnie herbatę uprawia się na skalę przemysłową w ponad 30 krajach świata. Jednym z regionów, który przoduje w uprawie herbaty jest Sri Lanka. Wyspa słynęła przez wieki przede wszystkim z cynamonu i pieprzu, a w XIX wieku specjalnością wyspy stała się uprawa kawy. Dzisiaj kraj ten „herbatą stoi”.
Sri Lanka – herbaciany raj
Sri Lanka (która do 1972 roku nazywana była Cejlonem) to druga co do wielkości wyspa sąsiadująca z Oceanem Indyjskim i Zatoką Bengalską. Z racji swojego położenia względem Półwyspu Indyjskiego (na południowy wschód od wybrzeży Indii, od których oddzielona jest cieśniną Palk i zatoką Mannar) oraz swojego kształtu, nazywana jest również "Łzą Indii".
Wyspa ma powierzchnię 65,6 tys. km² i stanowi jednocześnie państwo Sri Lankę. Nazwa państwa Sri Lanka oznacza w sanskrycie „olśniewający kraj”. Natomiast nazwa Cejlon (ang. Ceylon) sięga swoim rodowodem sanskryckiego słowa sinha (lew). Sinhala może być rozumiana jako „Krew Lwa”. Z racji tego, że na Sri Lance nie występują lwy, nazwa „Krew Lwa” (Sinhala) najprawdopodobniej odnosi się do przodka króla Vijayi, jednego z władców tej krainy.
Legenda głosi, że po wygnaniu z raju Adam i Ewa znaleźli schronienie na Sri Lance. Nic dziwnego, zawsze jest na niej ciepło, zawsze zielono. Wysokie temperatury i duża wilgotność powietrza sprzyjają niezwykłemu bogactwu świata roślinnego i zwierzęcego. Monsunowe deszcze obficie nawadniają ziemię i dzięki temu każdy jej skrawek pokryty jest bujną roślinnością, a wyspa obfituje w wiele smakołyków i dostarcza swoim mieszkańcom bogatego i urozmaiconego pożywienia. Tubylcy mogą się cieszyć ananasami, arbuzami, mango, awokado, bananami, kokosami, ryżem no i mnóstwem, mnóstwem innych wspaniałości.
Jednak podstawą rolnictwa wyspy jest uprawa herbaty. To tutaj w 1890 r. zaczęła się historia herbaty Lipton, kiedy sir Thomas Lipton kupił bankrutujące plantacje herbaty, które później rozwinął w znaną na całym świecie firmę, zajmującą się uprawą i sprzedażą herbaty.
foto. Anna Błażejewska
Pierwsze plantacje herbaty na Sri Lance
Koneserzy zgodnie twierdzą, że na Sri Lance (Cejlonie) produkuje się najlepsze herbaty świata. Jednak co ciekawe, sadzonki herbaty trafiły na Sri Lankę dopiero w XIX w. a stała się popularną wśród plantatorów rośliną tylko dlatego, że uprawianą do tej pory kawę dotknęła zaraza. Pewien szkocki plantator kawy i podróżnik, James Taylor, który uwielbiał wszelkie eksperymenty i doświadczenia, pod koniec lat 60 XIX w. na powierzchni 20 akrów zasadził podarowaną mu herbatę z Assam. Tym, co odróżniało Taylora od innych plantatorów, była pasja i głód odkrywania świata. Z zaangażowaniem i energią nie tylko ulepszał i rozwijał techniki uprawiania herbaty na skalę handlową, ale eksperymentował także ze sposobem jej przyrządzania. Odkrył wpływ różnic klimatycznych na jakość i smak herbaty, a także, prawdopodobnie jako pierwszy, wprowadził zasadę zbierania „dwóch listków i pączka”. Okazało się też, że na Sri Lance warunki dla krzewów herbacianych są wręcz idealne.
Różne wysokości, różna herbata
Dzięki wielkiemu zróżnicowaniu wysokości upraw – od poziomu morza, poprzez wyżyny, aż po góry, sięgające 2000 m n.p.m. na Sri Lance produkuje się niezwykle zróżnicowaną ilość gatunków herbaty. W zależności od regionu upraw herbata ma inny smak, aromat i kolor. Plantacje herbaty stanowią prawie 1/3 upraw wyspy, a w rejonach górzystych to pełne sto procent. Zasadniczo herbaty rosnące na wysokości do 1000 metrów mają bogaty smak i bardzo intensywny kolor, natomiast herbaty z terenów położonych powyżej tej wysokości uważane są za najwyższej jakości, dające napar o złocistej barwie i mocnym zapachu i smaku.
W zależności od wysokości, na jakiej rośnie, herbatę cejlońską dzieli się na trzy główne rodzaje:
- Herbaty rosnące poniżej 600 m n.p.m nazywane są niskorosnącym.
Zaliczyć do nich można herbatę Ruhuna, która rośnie na południu Sri Lanki i słynie z doskonałego wyglądu liścia i mocnego naparu.
Herbata ta szczególnie doceniana jest w krajach Bliskiego Wschodu
- Herbata Kandy rośnie w centralnej, górzystej części Sri Lanki i zaliczana jest do średniorosnących tzn. 600--1200 m n.p.m.
Polecana jest osobom, które lubią herbaty o mocnym aromacie bez smaku goryczy.
To właśnie w regionie Kandy na początku XIX wieku zasadzono pierwsze na wyspie „krzewy” herbaciane.
- Herbaty Nuwara Eliya, Dimbula i Uva rosną ok. 1200 m n.p.m., na centralnych wzgórzach Sri Lanki i są najbardziej znane wśród koneserów na całym świecie i bardzo wysoko cenione.
Rozległe pasma gór, dolin, zimna, sucha aura oraz deszcze monsunowe mają znaczący wpływ na herbaty pochodzące z tego regionu. Występuje tutaj chłodniejszy i bardziej mglisty klimat a krzewy rosną wolniej.
Napar Nuwara Eliya ma jasny kolor, lecz smak i aromat bardzo wyrazisty.
Dimbula jest najpopularniejszą herbatą cejlońską na świecie, ma pełny smak i delikatny aromat.
Herbaty pochodzące z regionu Uva mają charakterystyczny cierpki smak i powszechnie są dodawane do produkcji wielu mieszanek herbacianych.
Najbardziej wartościowe i aromatyczne herbaty zbiera się w lipcu-sierpniu właśnie w obwodzie UVA, we wschodniej części wyspy, oraz wiosną w zachodniej Dimbuli i w obwodzie Nuwara-Elia.1
Zbiór herbaty
Ale herbata ze Sri Lanki odznacza się szczególnym smakiem nie tylko ze względu na warunki naturalne, ale także z powodu tradycyjnego sposobu jej zbierania. Herbatę nadal zbiera się tu ręcznie! Krzewy herbaciane są posadzone w równych rzędach na licznych wzniesieniach. Przycięte są do wysokości ok. 1 metra.
Krzew herbaciany musi rosnąć ok. trzech lat, zanim będzie można pozyskiwać z niego surowiec do produkcji herbaty. Zabiegami „pielęgnacyjnymi” drzewek herbacianych zazwyczaj zajmują się mężczyźni. Domeną kobiet zaś jest zbieranie liści herbaty. Podobno jedynie one mają wystarczająco dużo cierpliwości do tego, aby przez cały dzień zrywać dojrzałe listki z herbacianych krzewów i wystarczająco zwinne palce, by zrywać najwyżej cenione delikatne górne listki. Dzięki temu proces zrywania odbywa się bez szkody dla rośliny i zrywanych liści.
Co kilka dni zbieraczka, zazwyczaj Tamilka, która z tyłu głowy, przez całe plecy, ma doczepiony worek z czegoś w rodzaju siatki, gdzie wrzuca zebrane liście, zrywa z czubka gałązki jasnozielone listki, zgodnie z zasadą „dwa listki i pączek”.
Praca kobiet, wydająca się na pierwszy rzut oka całkiem przyjemna, w rzeczywistości nie należy do zajęć łatwych ani dobrze płatnych. Barwnie odziane w kolorowe sari, z ogromnymi koszami na plecach zawieszonymi na zakładanych na czoło pasach, Tamilki, tak samo jak przed laty, każdego dnia przemierzają kilometry, zbierając młode liście z samych wierzchołków herbacianych krzewów. Na jeden kilogram surowej herbaty przypada aż 2000 do 3000 listków! Dziennie jedna kobieta jest w stanie zebrać do ok. 20 kg liści.
Praca jest bardzo ciężka i żmudna. Ale ręczne zbieranie sprawia, że listki są nienaruszone i idealnie zachowują swój naturalny aromat i wspaniałe właściwości. Nie byłoby to możliwe przy wspomaganiu się maszynami. Staranny, ręczny zbiór listków zapewnia wyjątkową żywotność także krzewom. Z każdego krzewu herbaty zrywa się kilkanaście pędów tygodniowo i trwa to kilka lat. Kiedy liście robią się zbyt twarde, krzew odpoczywa przez kilka miesięcy.
Po zerwaniu liście trafiają do fabryki, a tam…
Kolejne etapy produkcji również są oparte na tradycyjnych metodach, stosowanych od setek lat.
Najpierw liście herbaty są pozbawiane ich naturalnej wilgoci. Umieszcza się je w długich na kilkanaście metrów rynnach i osusza tak długo, aż obniżą swoją wilgotność nawet o 30%. Może to trwać od 16 do 24 godzin.
Następnie usuwa się resztki ogonków i inne zanieczyszczenia, a liście poddawane są rolowaniu, rozdrabnianiu i fermentacji.
W wyniku rolowania rozerwana zostaje struktura komórek i listki wypuszczają soki, a liście herbaty zostają skręcone w długą linę przypominającą drut. Podczas fermentacji natomiast w wyostrza się lub łagodnieje smak i aromat herbaty. Liście rozkładane są w korytkach lub na stołach, przez co enzymy w nich zawarte mają kontakt z powietrzem i inicjują proces utleniania. Proces ten decyduje o smaku, barwie i mocy herbaty. Odbywa się w temperaturze około 26 stopni C i trwa od pół godziny do dwóch godzin. W wyniku tego procesu liście herbaty zmieniają barwę z zielonej, przez jasnobrązową, do ciemnego brązu. Im dłużej poddaje się je utlenianiu, tym barwa herbaty jest ciemniejsza. 2
Po tym etapie następuje sortowanie i pakowanie. Klasyfikacja jakości herbaty w zależności od wielkości i wyglądu liścia odbywa się przy pomocy drgających sit o różnych rozmiarach oczek. Niezależnie od stopnia rozdrobnienia jakość liści jest podobna, gdyż zostały one zebrane z tych samych krzewów.
Po zakończeniu procesu produkcji, próbki herbat z każdej partii i każdej plantacji lub fabryki trafiają do kupców czyli tzw. brokerów. Tam zaufani kiperzy herbaty określają jakość poszczególnych partii oraz decydują o przystąpieniu do aukcji, aby nabyć pożądane partie suszu. Aukcja jest najpopularniejszym sposobem kupowania herbaty na świecie. Domy herbaciane nabywają w ten sposób produkt do dalszego przetwarzania.3
Sri Lanka – potentat w produkcji czarnej herbaty
Prosto z fabryki cejlońska herbata trafia na wielkie aukcje herbaty, na których zaopatrują się największe firmy herbaciarskie świata. Sri Lanka produkuje ponad 320 milionów kg herbaty rocznie, z czego eksportuje ok. 300 milionów kg do ponad 125 krajów, a herbata z tej wyspy jest uznawana za jedną z najlepszych na świecie.
Wyspa słynie przede wszystkim z produkcji czarnej herbaty. Jednak produkuje się tutaj również herbatę zieloną i białą (Silver Tips, składająca się z samych pączków i wyjątkowa w smaku).
Eksperci, oceniając jakość herbaty, zwracają uwagę na wygląd, kolor parzonego liścia, barwę i intensywność wywaru oraz smak i aromat zaparzonej już herbaty.
Herbata produkowana na Sri Lance jest różnorodna: od liści małych do dużych długich, od jasnego i łagodnego naparu do mocnego i wyrazistego.4
Sri Lanka Tea Board (Cejloński Komitet Herbaciany) i lew
Produkcja herbaty stanowi ważną gałąź gospodarki Sri Lanki, a władze państwowe stosują politykę umacniania swojej pozycji jednego z największych producentów herbaty na świecie. W trosce o zapewnienie odpowiedniej jakości produkowanego suszu powołano specjalny urząd do spraw herbaty: Sri Lanka Tea Board. Sri Lanka Tea Board ma prawo przyznawania producentom, którzy spełniają określone, wyśrubowane standardy zbioru surowca i produkcji herbaty, specjalnego certyfikatu oraz znaku jakości z symbolem lwa. Oznacza on, że dana paczka herbaty zawiera czystą, wysokiej jakości herbatę i gwarancję, że wyprodukowano ją na wyspie. 5
1 http://nowa.magazynswiat.pl/index.php?id=118&option=com_content&task=view
2 http://www.herbata.skarbiecmarii.beskidy.pl/produkcja.html
3 http://www.irvingtea.com/Encyklopedia/Etapy-produkcji/
4 http://nowa.magazynswiat.pl/index.php?id=118&option=com_content&task=view
5 http://www.pureceylontea.com/
Copyright © 2014 by K.A.H.®
Kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie w całości lub w części bez zgody autora jest zabronione i stanowi naruszenie praw autorskich. Dz. U. 94 nr 24 poz. 83, sprost.: Dz. U. 94 nr 43 poz. 170